تجاوز و سوء استفاده ج ن س ی از جمله تجارب به شدت آسیب زایی هستند که می توانند زندگی فرد را در منزل، محل کار و مدرسه به شدت مختل نموده و تاثیرات منفی بر روی روابط بین فردی با دوستان، اعضای خانواده، همکاران و در صورت تاهل، روابط ج ن س ی و عاطفی با همسر داشته باشد.
تجاوز ج ن س ی عبارت است از انجام رفتار ج ن س ی با فردی که مورد تجاوز قرارگرفته است، بدون میل و خواسته یا رضایتوی. تجاوز ج ن س ی از نظر قانون به دو شکل انجام می گیرد. در حالت اول که از آن به عنوان تجاوز اجباری یاد می شود فرد اقدام به برقراری رابطه با شریک ج ن س ی خواهد کرد که ناراضی است و حالت دوم داشتن رابطه و آمیزش ج ن س ی با افرادی است که از نظر قانونی کم سن و سال هستند. در نوع اول همیشه اجبار از طرف فرد متجاوز وجود دارد ولی در نوع دوم حتی اگر با میل و رغبت خود فرد نیز همراه باشد، چون از نظر قانون فرد کمتر از سن قانونی دارد، مسئول رفتار ج ن س ی نیست و تجاوز به حساب می آید، حتی اگر اجباری در کار نباشد.
علی رغم اینکه مردان نیز ممکن است مورد تجاوز قرارگیرند، آمارها نشان میدهد نزدیک به ۹۰ درصد زنان، قربانیان اصلی تجاوز های ج ن س ی به شمار می روند، بعد از زنان کودکان قربانیان اصلی هستند. دلایل تجاوز از نظر جرم شناسی متفاوت می باشند. هرچند که بیشتر تجاوزها طبق آمارهای بین المللی به دلیل مستی فرد متجاوز صورت میگرند، اما دلایل متعددی دیگری نیز برای این کار وجود دارد، انحراف ج ن س ی فرد متجاوز، خصومت، حق و سکوت، تهدید، بافت های طبقاتی و اجتماعی جامعه، بیماری روانی فرد متجاوز و در نهایت جنگ.
قربانیان اکثر تجاوزهای ج ن س ی علائم شدید اختلالات اضطرابی، افسردگی، اختلال PTSD و مشکلات ارتباطی و هیجانی/عاطفی را نشان داده اند. در کنار علائم روانی،آسیب های جسمانی نیز وجود دارند. نوع تجاوز در نوع علائم نیز تا حدی موثر است، برای مثال افرادی که در جنگ مورد تجاوز قرارمیگیرند علاوه بر اثرات منفی تجاوزبه عنوان یکی از تاثیرات جنگ، از سایر پیامدهای جنگ نیز متاثر خواهند بود و نوعا علائم آن ها ممکن است شدیدتر باشد.
برنامه هایی که برای کمک به قربانیان طراحی می شوند، باید شامل بهبود و رفع علائم روانی، مشکلات جسمانی، تقویت نگرش ها، بهبود روابط بین فردی و عاطفی این افراد باشند؛ به گونه ای که باعث ارتقاء کیفیت زندگی و بهزیستی آنان گردند.
بعد از تجاوز و سوء استفاده جنسی، قربانیان ممکن است به دلیل احساس شرم و گناه، تا مدت ها در این مورد با کسی صحبت نکنند و یا اصلا بی خیال مطرح کردن آن باشند؛ در برخی جوامع مطرح کردن این مساله ممکن است آسیب های بعدی را برای قربانی به همراه داشته باشد؛ در برخی موارد مطرح کردن این مساله با اعضای خانواده باعث شده است که قربانی مورد تجاوز محارم خود نیز قرارگیرد.
اولین اقدامی که باید بعد از تجاوز ج ن س ی انجام داد، ایجاد احساس امنیت اولیه و اطمینان از سلامت جسمی می باشد. قربانی باید به مکانی که احساس امنیت میکند پناه برد؛ نظیر منزل، نزد دوستان یا افرادی که به آن ها اطمینان دارد و سعی کند موضوع را با آن ها مطرح نماید و سپس سریعا به پزشک مراجعه نموده و اقدامات اولیه لازم را انجام دهد. اینکه فرد ابتدا به پزشک مراجعه نماید با افراد خانواده را در جریان بگذارد و سپس اقدامات پزشکی اولیه صورت گیرند، کاملا بستگی به شرایط قربانی دارد. در هر صورت ایجاد احساس امنیت و بررسی های پزشکی اقدام اولیه خواهند بود. و لازم است قربانی حتما با فردی مورد اعتماد به پزشک مراجعه نماید. اقدامات پزشکی در تقویت سلامت جسمی اولیه و رفع آسیب های احتمالی بسیار موثر است(در اکثر تجاوزها به دلیل عدم رعایت نکات بهداشتی، امکان بارداری، بیماری های مقاربتی و آسیب های جسمانی جدی به دستگاه تناسلی وجود دارد).
گام بعدی بعد از قرارگرفتن در محیطی امن و انجام اقدامات پزشکی اولیه، مراجعه به پلیس و مطرح کردن مساله با انان می باشد. البته این مساله کاملا وابسته به فرهنگ و نگرش های فردی و خانوادگی قربانی دارد. در بسیاری موارد فرد یا خانواده به دلیل ترس از مسائلی نظیر آبرو و یا به دلیل شرم و حیا، یا حتی ترس از مورد تهدید واقع شدن (بویژه در مواردیکه فرد متجاوز را بشناسند یا فرد متجاوز از اعضای فامیل باشد) این اقدام را انجام نمی دهند. با این حال چنانچه تصمیم گرفته شد به پلیس مراجعه گردد، اقداماتی موثری جهت شناسایی متجاوز صورت خواهد گرفت، آزمایشات DNA، نمونه بزاق دهان، نمونه ادرار، خون، نمونه مو از ناحیه شرمگاهی، بررسی ناحیه تناسلی و مقعد و… اقداماتی است که پزشکی قانونی به دستور پلیس انجام خواهد داد. این امر در راستای شناسایی متجاوز و بررسی قانونی آسیب های وارده صورت خواهند گرفت.
اما همانطور که اشاره گردید، علاوه بر آسیب های جسمانی ناشی از تجاوز، فرد قربانی معمولا با آسیب های روانی جدی نیز روبه رو خواهد بود و از نظر عاطفی و هیجانی آسیب خواهد دید. بنابراین گام سوم بعد از تجاوز برگرداندن حالات روانی اولیه فرد است. افراد قربانی ممکن است به دلیل ترس، اضطراب و نگرانی تا مدت ها در منزل گوشه گیر شوند، دچار افسردگی گردند، علائم PTSD را از خود نشان دهند و به همین دلیل روابط بین فردی، عملکرد های اجتماعی، شغلی، تحصیلی و… آن ها دچار اختلال و آسیب جدی گردد. استفاده از برنامه های آموزشی و درمانی مراکز تخصصی روانشناسی باید در این مرحله صورت پذیرد. معمولا مراکز تخصصی برنامه های خاصی برای قربانیان تجاوزهای ج ن س ی در نظر دارند که شامل ایجاد نگرش های مثبت، تغییر عواطف و هیجانات مثبت و ارتقاء کیفیت زندگی و بهزیستی قربانیان می باشند. بعلاوه نوع برنامه هایی که در این مراکز ارائه می شود منعطف بوده و با توجه به شرایط خاص قربانی ممکن است تغییر نماید.
تجاوز و سوءاستفاده ج ن س ی از هرنوعی که باشد دارای عواقب و عوارض متعددی خواهد بود و کیفیت زندگی و بهزیستی قربانیان را به شدت کاهش خواهد داد. بسته به تفکر حاکم بر جامعه، نگرش های فرد، نوع تجاوز، شرایط اجتماعی وطبقاتی فرد قربانی، نوع اقداماتی که صورت میگیرند متفاوت هستند، اما به طور کلی در چهارچوبی که اشاره شده قرارمیگیرند و البته با تغییراتی در برنامه ریزی و اجرا. بعلاوه همیشه نکاتی هستند که در حین اجرای برنامه ها ممکن است خود را نشان دهند که در این مبحث جای مطرح کردن آن ها وجود ندارد. در هر صورت همیشه انجام مشاوره با یک فرد متخصص می تواند راهکارهایی مناسبی ارائه دهد.