دکتر غلامحسین قائدی ، دانشیار روانپزشک عضو هیات علمی دانشگاه شاهد،
مقدمه، تعریف بدکارکردی نعوظ و شیوع
بدکارکردی نعوظ طبق تعریف DSM-IV عبارت است از ناتوانی مداوم یا عود کننده در به دست آوردن یا نگهداری نعوظ کافی برای داشتن فعالیت ج نسی که باعث ایجاد استرس شدید و یا مشکلات بین فردی شده باشد(انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۰۰).
تحقیقاتی که بعد از ۲ دهه انجام شدند تعریف دقیق تری از بدکارکردی نعوظ ارائه داده اند؛ بدکارکردی نعوظ به عنوان اختلالی در برانگیختگی تعریف شده است که شامل ناتوانی مداوم یا عودکننده در به دست اوردن یا نگهداری نعوظ کافی برای داشتن فعالیت ج نسی می باشد و چنین شرایطی حداقل ۳ ماه باید به طول بینجامد تا بتوان آن را به عنوان تشخیص درنظر گرفت بدکارکردی نعوظ بیشتر در مردانی دیده میشود که پا به سن میگذارند اما بخشی از پیری و سالمندی نیست. در سن ۴۰ سالگی حدود ۱تا ۹ درصد از مردان این حالت را تجربه میکنند. در سن ۶۵ سالگی این عدد به ۷۵ درصد نیز برسد بدکارکردی نعوظ می تواند به دو شکل ظاهر گردد، موقعیتی و پایدار ؛ در حالت موقعیتی، نعوظ در برخی شرایط وجود دارد (برای مثال نعوظ صبگاهی ) و در برخی شرایط فرد با فقدان نعوظ یا نبود نعوظ کافی (برای مثال در رابطه جن سی با همسر) مواجه می شود و در نوع پایدار، فرد ممکن است تقریبا در تمام شرایط با فقدان نعوظ یا نبود نعوظ کافی مواجه باشد.
بدکارکردی نعوظ به دلایل مختلفی ممکن است اتفاق بیفتد؛ عوامل فیزیولوژیکی، عوامل روانپزشکی و عوامل محیطی، عواملی هستند که در ایجاد یا تداوم آن نقش دارند.
عوامل روانپزشکی موثر بر بدکارکردی نعوظ
به طور کلی عوامل روانپزشکی موثر بر بدکارکردی نعوظ و سایر مشکلات ج نسی به دونوع مثبت و منفی تقسیم می شوند.
عوامل مثبت عوامل منفی
سلامت روانی و هیجانی افسردگی یا PTSD
داشتن جذابیت جن سی فقدان جذابیت جن سی
نگرش مثبت نسبت به یکدیگر نگرش منفی نسبت یکدیگر
نگرش های جن سی مثبت نگرش های جن سی منفی
تمرکز بر لذت تمرکز بر عملکرد
داشتن الگوهای جدید رفتار ج نسی الگوهای روتین و معمولی رفتار جن سی
عزت نفس خوب عزت نفس ضعیف
شرایط محیطی مناسب برای فعالیت جن سی شرایط محیطی نامناسب برای فعالیت جن سی
نگرش های انعطاف پذیر به فعالیت ج نسی نگرش های جذمی به فعالیت ج نسی
نگرش مثبت نسبت به فعالیت ج نسی، خلق و خوی مناسب برای داشتن رابطه ج نسی، عزت نفس بالا و احساس مثبت نسبت به خود (نظیر دوست داشتن بدن خویش) و نسبت به شریک ج نسی از جمله عوامل روانپزشکی موثر هستند. عدم اطمینان به خود و فقدان احساس آرامش در رابطه با فعالیت ج نسی، می تواند به صمیمیت ج نسی آسیب بزند. در کنار این مسائل تمرکز اصلی باید بر لذت بردن از فعالیت ج نسی و داشتن تفکرات لذت بخشی ج نسی باشد نه بر عملکرد ج نسی (برای مثال تمرکز بر توانایی حفظ نعوظ). داشتن تفکرات جن سی آشفته یا تفکرات غیرج نسی (نظیر نگرانی های شغلی و مادی) حین فعالیت جن سی، می تواند فرد را از تجربه لذت جن سی دور کند. شرایط فیزیکی( نظیر وجود سر و صدای زیاد محیطی)، زمان رابطه ج نسی (برای مثال ساعات خاص در روز یا شب) و میزان احساس امنیت از داشتن حریم خصوصی (برای مثال حضور مهمان یا اقوام در منزل)، همگی ممکن است مانع از برانگیختگی ج نسی مناسب شوند.
عوامل روانپزشکی نظیر افسردگی، می توانند فعالیت ج نسی را با مشکل مواجه سازند. افسردگی می تواند باعث کاهش یا از بین رفتن میل ج نسی شود، بعلاوه افسردگی ممکن است باعث شود، دستیابی به برانگیختگی ج نسی با مشکل مواجه گردد. افسردگی، همچنین از طریق تاثیرات جسمانی که به دنبال دارد، می تواند واکنش های ج نسی بدن را با مشکل مواجه سازد. اختلال استرس پس از ضربه(PTSD) ، نیز ممکن است میل و برانگیختگی ج نسی را تحت تاثیر قرار دهد. گوش بزنگی و هوشیاری زیاد یا به عبارتی بیش از حد مراقب، محتاط و هوشیار بودن نیز باعث می شود فرد بجای تمرکز بر لذت ج نسی، بر عملکرد ج نسی خود متمرکز شده و درگیر چرخه معیوب اضطراب عملکرد گردد.
بدکارکردی نعوظ با اضطراب، عزت نفس پایین، رضایت فیزیکی و هیجانی پایین در مرد و شریک ج نسی اش ارتباط دارد. بنابراین عملکرد نعوظ، می تواند پیش بینی کننده خوبی برای عملکردِ ج نسی مرد و سطح رضایتش از زندگی ج نسی باشد.
یکی از تبیین های قوی روانپزشکی در مورد اختلال نعوظ، نظریه شناختی است که توسط مسترز و جانسون ارائه شده است. این تبیین بر اضطراب عملکرد ونقش تماشاچی تاکید دارد. وقتی در مردی تجربه نعوظ آغاز میشود او از شکست در نعوظ می ترسد. این افراد از انگیختگی و رسیدن به اوج لذت ج نسی بسیار می ترسند و این نگرانی مانع فعالیت ج نسی می شود: “اگر نتوانم به نعوظ دست یابم؟ از شرمساری می میرم! باید به اوج لذت ج نسی برسم وگرنه او فکر می کند که من آدم بی روح و سرد مزاجی هستم.” این افکار نگران کننده بقدری مزاحم و مایه حواس پرتی هستند که افراد نمی توانند بر لذت ناشی از تحریک ج نسی متمرکز شوند و آنطور که می خواهند برانگیخته شوند و یا آنطور که نیاز است به اوج لذت ج نسی برسند. بعلاوه بسیاری ازاین افرا فقط تماشاچی هستند. در طی آمیزش آنچنان با اضطراب واکنش نشان می دهند و عمل می کنند که انگار تماشاچی هستند. تماشاگری، انسان را از لذت ج نسی باز می دارد و مانع عمل ج نسی میشود. متاسفانه افرادی که در عمل ج نسی با مشکلاتی روبرو هستند، تنها بر دغدغه های کنشی خود می افزایند. زمانی که آنها در پی درمان بدکارکردی ج نسی خود برمی‌آیند، احتمال دارد بقدری نگران عمل ج نسی خود باشند که از تمام فعالیت های ج نسی پرهیز کنند. همچنین اضطراب عملکردی باعث می شودبرخی از مردان خیلی سریع به اوج لذت ج نسی برسند.
بنابراین با توجه به آنچه بیان شد، وجود اختلالات روانی نظیر افسردگی، اضطراب، مشکلات روانپزشکی دیگر نظیر عزت نفس پایین، فقدان تصویر بدنی مناسب و افکار و نگرش های منفی می تواند در ایجاد و یا تداومِ بدکارکردی نعوظ موثر باشند
فرآیندهای تشخیصی بدکارکردی نعوظ و مشکلات روانپزشکی همراه
در بررسی مشکلات ج نسی و از آن جمله بدکارکردی نعوظ مجموعه ای از ارزیابی های پزشکی و روانپزشکی مورد نیاز می باشد. صرفنظر از ارزیابی های خاص پزشکی، ارزیابی های روانپزشکی شامل انجام مصاحبه تخصصی و استفاده از پرسشنامه های استانداردی است که در این زمینه وجود دارد. بعلاوه برای بررسی مشکلا روانپزشکی احتمالی، لازم است ارزیابی های مرتبط با سلامت روان نیز انجام گیرند.
در ذیل نمونه ای از ابزارهای مرتبط معرفی می گردند:
• شاخص عملکرد نعوظ ۱IIEF(روزن ،۱۹۹۷)
این آزمون در واقع برای بررسی عملکرد نعوظ طراحی گردیده، اما به دلیل جامعیت در ارزیابی سایر بدکارکردیها نیز استفاده میگردد. در این ابزار انزال از طریق چند آیتم که در واقع عملکرد ارگاسم را بررسی میکنند، مورد ارزیابی قرارمیگیرد. از ویژگی های این ابزار اختصار، برخورداری از پایایی و روایی است. ۱۵ سوال داشته و ۵ بعد از قبیل عملکرد نعوظی، ارگاسم، میل جنسی، رضایت از مقاربت جنسی و رضایت جنسی کلی را میسنجد. این پرسشنامه توسط FDA برای انجام آزمایشات بالینی به عنوان جایگزینی در شرایطی که ابزارهای طاقت فرسا و مداخلهگر برای اندازهگیری سفتی الت مردانه لازم است، مورد تایید قرارگرفتهاست. همچنین روزن وهمکاران(۱۹۹۷)نشان دادندکه دربررسی اختلال عملکردجنسی مردان ،پرسشنامه بین المللی عملکرد نعوظی یک ابزاربا حساسیت وویژگی مناسب است روایی این پرسشنامه درزبانهای مختلف تأییدشده وپراستفاده ترین درنوع خوداست.
• آزمون بررسی سلامت جنسی مردان MSHQ(روزن و همکاران، ۲۰۰۴)
این آزمون به منظور بررسی سلامت جنسی مردان طراحی شده است و شامل ۲۵ سوال بوده که مولفه های زیر را مورد بررسی قرار میدهد: عملکرد نعوظ، انزال، میل جنسی و رضایتمندی جنسی. میزان الفای به دست آمده برای این آزمون ۹۱/۰ به دست آمده است و اعتبار این آزمون در پیش آزمون- پس آزمون (به ترتیب ۸۶/۰ و ۸۷/۰) به دست امده است.
آزمون هایی نظیر SCL90، MMPI و MCMI برای بررسی سلامت روان و مشکلات روانپزشکی مورد استفاده قرار میگیرند. بعلاوه آزمون های دیگری برای بررسی روابط بین فردی (نظیر SRS و RDQ)، مشکلات شناختی (نظیر CEQM) و سازگاری و روابط زناشویی (MAQ) مورد استفاده قرارمیگیرند.
درمان بدکارکردی نعوظ
علاوه بر درمان های پزشکیِ رایج، درمان های روانپزشکی به عنوان رویکردهایی با حداقل تاثیرات جانبی، برای رفع مشکلات مرتبط با نعوظ مورد استفاده قرار میگیرند. البته استفاده از رویکردهای روانپزشکی بستگی زیادی به تشخیص ها و ارزیابی های اولیه دارد. وجود مشکلات روانپزشکی نظیر اضطراب و افسردگی ممکن است باعث استفاده از درمان های دارویی گردد، وجود مشکلات ارتباطی و تعارضات زناشویی ممکن است باعث استفاده از رویکردهایی نظیر زوج درمانی گردد، وجود مشکلات شناختی نیز می تواند باعث استفاده از درمان های شناختی و رفتاری گردد. بعلاوه آموزش مهارتهای ارتباطی و جنسی نیز می تواند در دستور کار درمانگران قرار گیرد. بنابراین با توجه به ارزیابی های اولیه و مشخص شدن علل احتمالی، رویکردهای درمانی نیز متفاوت خواهند. اما قدر مسلم اینکه استفاده از رویکردهای روانپزشکی، می تواند روشی مطئمن و موثر باشد، مگر اینکه بدکارکردی نعوظ صرفا به دلیل مشکلات پزشکی بوجود امده باشد. هر چند که عمدتا رویکردهای درمانی برای بدکارکردی نعوظ رویکردهای ترکیبی خواهند بود تا بتوان بهترین کمک ممکن را به مراجع ارائه داد.
رویکرد روانپزشکی عمده برای درمان بدکارکردی جنسی شامل انجام مداخلات زیر می باشد:
• حساسیت زدایی منظم
• تمرکز حساس
• درمان بین فردی
• تکالیف رفتاری
• مداخلات روانپویشی
• آموزش جنسی
• آموزش مهارتهای ارتباطی و جنسی