رفتارهای جنسی در کودکی و نوجوانی (بخش اول)

مطالعات و پژوهش های مختلف در طول چند دهه اخیر به خوبی نشان داده است که دامنه متنوعی از رفتارهای جنسی و کارکردهای فیزیولوژیکیِ ما در بزرگسالی، نظیر تمایلات جنسی، در جریان رشد و تحول ما در دوران نوباوگی و کودکی ریشه دارند. رفتار جنسی ما در این دوران از آن جهت بسیار مهم است که بسیاری از رفتارهای جنسی ما در بزرگسالی، در همان سال های اولیه شکل می گیرد. در این مبحث قصد داریم به صورت خلاصه به برخی از رفتارهای جنسی اشاره کنیم که در دوران نوباوگی، خردسالی و نوجوانی ما رخ میدهند. برای بسیاری از مردم، ظرفیت پاسخ های جنسی از همان زمان تولد، تعیین می گردد. در طول ۲ سال اول زندگی که ما از آن به عنوان «نوباوگی» یاد می کنیم، بسیاری از پسران و دختران لذت ناشی از تحریک ناحیه تناسلی را کشف می کنند. چنین تجربه ای عمدتا از طریق فشار دادن یا مالیدن ناحیه تناسلی به جسمی نظیر عروسک یا بالش اتفاق می افتد. چنین رفتارهایی یا سایر نشانه های برانگیختگی جنسی نظیر ترشحات واژنی یا نعوظ آلت می تواند نشان دهنده رفتار جنسی در این دوران باشد. حتی برخی مطالعات نشان داده اند که نوزاد دختر یا پسر علائم شبیه به ارگاسم را نیز تجربه کرده اند. هرچند نوزاد در این سن نمی تواند به بیان و تایید ماهیت رفتارهای جنسی خود بپردازد، با این حال رفتارهایی که رخ میدهند شباهت زیادی به رفتارهای جنسی ما در بزرگسالی دارند. رفتارهایی نظیر خودارضایی نیز، در سنین ۳ سال و بالاتر توسط والدین گزارش شده اند؛ هرچند بسیاری از رفتارهای کودکان، در حقیقت ماهیت جنسی ندارد اما بسیاری از این رفتارها توسط والدین سوء تعبیر شده و رفتار جنسی قلمداد می گردند. با این حال حتی بسیاری از مطالعات انجام شده در این زمینه، صرفا به بیان احتمالات پرداخته اند و هنوز قطعیتی در مورد ماهیت آن ها وجود ندارد؛ اما آنچه که مسلم است شباهت زیاد چنین رفتارهایی با رفتارهای جنسی ما در سنین بالاتر است. در برخی کودکان رفتارهای مبتنی بر خودراضایی نمود بیشتری پیدا می کند؛ خوابیدن به روی شکم و انجام حرکات لگنی برای مدتی زمانی کوتاه، فشار دادن چیزی به آلت تناسلی، یا مالیدن آلت تناسلی به اشیاء، صندلی، حالت برافراوختگی صورت و انقباض عضلانی بعد از این فعالیت ها بخشی از این فعالیت ها می باشد. با افزایش سن کودک، انجام این حرکات منظم تر شده و زمان آن نیز طولانی تر می شود، حرکات لگنی هماهنگی بیشتری پیدا می کنند، مکث بین حرکات اتفاق می افتد و کودک می تواند مدتی طولانی تر این حرکات را انجام دهد. هرچند حالاتی که بعد از انجام این فعالیت ها، برای این کودکان رخ می دهد چیزی شبیه به ارگاسم است، اما ارگاسم در معنای کامل آن اتفاق نمی افتد. آنچه که واضح است این است که کودک نمی تواند تمایزی بین لذت جنسی و سایر لذت های جسمانی خود قائل باشد. بسیاری از رفتارهای روزمره در مراقبت از کودک نظیر شیر دادن، حمام کردن، بوسیدن و نوازش کردن کودک، در برگیرنده تحریک لمسی لذت بخشی برای کودک هستند و ماهیت لذت بخشی دارند و منجر به پاسخ های جنسی در کودک می شوند. براین اساس نمی توان با اطمینان در مورد معنی دار بودن این رفتارها قضاوتی داشت، اما می تواند گفت چنین رفتارهایی برای وی لذت بخش هستند.

به مرور که سن کودک افزایش پیدا می کند، یاد می گیرد که چگونه احساسات و عواطف خودش را از طریق فعالیتهایی نظیر بوسیدن و در آغوش گرفتن، بیان کند. پاسخ هایی که کودک در مقابل این ابراز احساسات دریافت می کند، تاثیر زیادی بر شیوه بیان رفتارهای جنسی وی در آینده دارد. به نظر می رسد تمایلات ما به عنوان یک فرد بزرگسال برای محبت ورزیدن و دریافت محبت، تحت تاثیر فرصت هایی است که در کودکی برای تجربه یک رابطه گرم و صمیمانه، لذت بخش و معنی دارد با دیگران و بویژه والدینمان داشته ایم. پژوهش های متعددی از این فرضیه حمایت کرده اند؛ نتایج نشان داده است کودکانی که در ماه ها و سال های اولیه زندگی تجربه یک رابطه نزدیک و صمیمانه را نداشته اند، در بزرگسالی برای برقرای یک رابطه عاطفی دچار مشکل می شوند.

همانطور که بیان شد همزمان با افزایش سن کودک (حدودا ۵/۲ الی ۳ سالگی و بالاتر) رفتارهای مبتنی بر خودارضایی در وی منظم تر و همانگ تر شده و شباهت بیشتری به رفتارهای خودارضایی در بزرگسالی پیدا می کنند. خودارضایی شاید شایع ترین رفتار جنسی در دوران کودکی قلمداد شود. هرچند که امار دقیقی در این ارتباط در دست نیست؛ اما در مطالعه ای بیش از ۱۶ درصد از مادران گزارش دادند که کودک ۳ تا ۵ ساله آنها، اقدام به خودارضایی از طریق دست داشته اند. مطالعات دیگر نشان داده است که بیش از ۴۰ درصد زنان و بیش از ۳۸ درصد مردان در دوران قبل از بلوغ، تجارب خودارضایی و حتی ارگاسم داشته اند.

نکته ای که شاید مهم تر از رفتارهای جنسی در دوران کودکی باشد، نوع واکنش هایی است که والدین نسبت به این رفتارها دارند؛ نوع واکنش تاثیر بسیار زیادی روی رشد و تحول جنسی کودک می گذارد. بیشتر والدین و اطرافیان چنین رفتارهایی رادر کودک خود منع و طرد می کنند و حتی کودک خود را مورد مواخذه و سرزنش انجام میدهند و تصور می کنند چنین رفتارهایی غیرنرمال و مشکل زا هستند. این رفتارها و بویژه خودارضایی از نظر والدین و بزرگسالان پذیرفتنی نیست.

مساله عمده دیگر دراین خصوص، انجام این حرکات از روی آگاهی و در حضور دیگران است. هرچند که بسیاری از کودکان بویژه در سنین پایین تر از ماهیت حرکات خود آگاهی ندارند، با این حال برخی از آنها چنین رفتارهایی را آگاهانه انجام میدهند و در برخی موارد نیز در حضور دیگران و بویژه با کودکان همسن و سال خود انجام میدهند. این مساله نگرانی عمده تری را برای والدین به همراه دارد و به همان اندازه هم واکنش ها سخت گیرانه تر می شود. واقعیت این است که بسیاری از کودکان خودارضایی می کنند؛ درخواست از آن ها برای متوقف کردن این فعالیت یا اقدام به تنبیه بدنی صرفا باعث بروز آسیب های روانی و فیزیکی برای آن ها خواهد شد و به ندرت باعث از بین رفتن این رفتارها در کودکان می شود.

علاوه بر تحریک و لمس خود، اغلب کودکانی که در دروان قبل از بلوغ به سر می برند، به انجام بازی هایی می پردازند که به نظر می رسد ماهیتی جنسی دارند؛ برای مثال بازی با همسن و سالان یا خواهر و برادر های خود و ایفای نقش فردی از جنس خود یا از جنس مخالف و پرداختن به رفتارها و الگوهای جنسی که ممکن است از آن ها انتظار برود. هرچند که چنین فعالیت هایی در سنین پایین تر (۲ تا ۳ سال) هم دیده می شود، اما عمدتا در سنین ۴ تا ۷ سال متداول است. در این سنین است که کودکان به انجام بازی هایی می پردازند که بیشتر بیان کننده نقش های جنسی است که ممکن است در آینده ایفا کنند، این بازی های عمدتا با الگوبرداری از رفتارهای بزرگسالان انجام می پذیرد. البته با افزایش سن این بازی ها و پرداختن به نقش های جنسی پخته ترمی شود؛ مطالعات نشان میدهد که حدود ۶۱ درصد زنان و نزدیک به ۵۷ درصد مردان در سنین قبل از ۱۲ سال چنین تجاربی را داشته اند و به بازی در مورد نقش های جنسی شان پرداخته اند. البته این آمارها متفاوت است. نکته مهم در این مورد این است که در موارد بسیاری گزارش شده است، کودکان در هنگام این بازی ها، فعالیت ها و رفتارهایی داشته اند که ماهیت جنسی داشته اند؛ این رفتارها دامنه ای از نمایش اندام های تناسلی تا بررسی آن ها و حتی تظاهر به آمیزش جنسی را در بر می گیرد؛ بویژه وقتی که کودکان نقش هایی مانند دکتر و بیمار را باهم بازی می کنند. بعلاوه کودکان ممکن است از طریق مالیدن نواحی تناسلی یکدیگر تظاهر به آمیزش جنسی با یکدیگر بکنند. هرچند که اکثر بزرگسالان و بویژه والدین نسبت به ماهیت این بازی ها واکنش نشان میدهند، اما واقعیت این است که چنین فعالیت هایی برای کودکان بیش از آنکه جنبه جنسی داشته باشد، بیشتر جنبه برقراری ارتباط با دیگری را دارد.

کنجکاوی در مورد چیزهایی که والدین آن ها را ممنوع کرده اند، ممکن است تاثیر زیادی بر چنین رفتارهایی از سوی کودکان داشته باشد. کنجکاوی در مورد اندام های جنسی دیگران، بویژه اندام تناسلیِ جنس مخالف در این سنین امری طبیعی است؛ به هر شکل در بسیاری از خانواده ها و حتی مهد کودک ها و… کودکان از هر دو جنس با یکدیگر در تعامل هستند و به دلایل مختلف ممکن است اندام جنسی یکدیگر را ببینید و به مقایسه اندام جنسی خود و جنس مخالف بپردازند و این مساله کنجکاوی ها را بیشتر می کند. به هر شکل کودکان در معرض رفتارهای جنسی بزرگسالان هستند، آن ها را با خود به مهمانی می بریم، به مراسم ازدواج می بریم و کودکان نیز از انواع رفتارهای بزرگسالان الگوبرداری می کنند و رفتارهای آنان را انجام میدهند، ممکن است در بازی های خود با یکدیگر نقش عروس و داماد را بازی کنند، همدیگر را بغل کنند، ببوسند و… اما همانطور که بیان شد این رفتارها بیشتر جنبه تقلیدی و تعاملی دارد و عمده این رفتارها برای اغلب کودکان از نظر جنسی هیچ معنایی ندارد.

به هر شکل کودکان که به سنین بالاتر می رسند( ۹ تا ۱۰ سال) به طور محسوسی تمایل پیدا می کنند با افراد همجنس خود بازی کنند و بازهایشان را از جنس مخالف مجزا می کنند؛ با این حال میل به جنس مخالف ممکن است به آرامی در آن ها بوجود آید و تمایلات جنسی نقش معنی دارتری در زندگی آن ها بیابد. اغلب کودکان در سنین ۱۰ تا ۱۲ سال متوجه تغییرات فیزیکی خود می شوند و بویژه در مورد تغییرات فیزیکی جنس مخالف کنجکاوی نشان می دهند؛ در آمدن موهای زائد، برجسته شدن سینه و… . بسیاری از این کودکان مشتاقانه منتظر این تغییرات هستند تا وارد سن نوجوانی شوند و این مساله عمدتا به دلیل مشاهده کودکان بزرگسال تر از خود و دیدن تغییرات در آن ها اتفاق می افتد. بسیاری از کودکان قبل از دوره بلوغ، کمرو می شوند و سعی می کنند در مورد تغییرات بدنی خود کمتر صحبت کنند و کمتر در دید بقیه افراد باشند، ممکن است به جنس مخالف، میل کمتری نشان دهند و تغییرات رفتاری پیدا می کنند؛ این مساله در مورد اغلب کودکان صرفنظر از جنسیتشان تقریبا صدق می کند و نشان از گذار از کودکی به نوجوانی و بلوغ می دهد که در مباحث بعدی مورد بررسی قرار می گیرد.

در نهایت باید گفت صرفنظر از رفتارهای جنسی خاص کودکان در این دوره، کنجکاوی جنسی، بازی در نقش های جنسی و… باید دانست که این دوران برای کودکان پر از سوالات مختلفی در مورد چگونگی به دنیا آمدنشان، تفاوت هایی که با جنس مخالف دارند، سوال در مورد رفتارهای جنسی بزرگسالان که مشاهده کرده اند و… می باشد و دوران بسیار حساسی است که باید مورد توجه دقیق والدین قرار گیرد، دوره بعد که ورود به نوجوانی و دوران بلوغ است، ماهیت حساس تری دارد که مورد بررسی قرار خواهد گرفت.