رفتارهای جنسی در کودکی و نوجوانی (بخش دوم)

در بحث قبلی به بررسی انواع رفتارهای جنسی در دوره نوباوگی و کودکی پرداخته شد، گفته شد که رفتارهای جنسی کودکان، با وجود تمام شباهت هایی که به رفتارهای جنسی بزرگسالان دارند، در این سنین عمدتا ماهیت کنجکاوانه دارد نه ماهیت جنسی و کودکان برخی از این رفتارها را صرفا به منظور تقویت روابط بین فردی براساس الگوهایی که از بزرگسالان دیده اند به کار می برند و در مورد برخی دیگر کنجکاوی های خاص درباره چگونگی به دنیا آمدنشان، تفاوت هایی که با جنس مخالف دارند، سوال در مورد رفتارهای جنسی بزرگسالان که مشاهده کرده اند و… می باشد.

در دوره نوجوانی و بلوغ این مساله بسیار متفاوت تر می شود؛ دوره بلوغ و نوجوانی یک دوره بسیار مهم و البته بحرانی برای فرد خواهد بود؛ این دوره ابتدا با تغییرات فیزیولوژیکی شروع می شود و در ادامه تغییرات رفتاری و فکری در افراد بوجود می آید. تغییرات فیزیولوژیکی در این دوره بسیار حساس هستند و اگر اطلاعات به درستی در اختیار کودکان قرارنگیرد، ممکن است مشکلات زیادی را تجربه کنند.

نوجوانی، زمان تغییرات فیزیولوژیکی و رشد و تحول نقش های اجتماعی است و همین مساله آن را حساس می کند. این دوره البته در جوامع مختلف فرق می کند. ولی می توان گفت عمدتا از سنین ۱۲ تا ۱۸ سالگی و اوایل جوانی را در بر می گیرد. طبیعتا برخی ممکن است زودتر بلوغ را تجربه کنند و برخی دیرتر. بیشتر تغییرات فیزیولوژیکی این دوره، در ۴ سال اول این دوره اتفاق می افتد. علاوه بر تغییرات فیزیولوژیکی نظیر تغییرات هورمونی و ساختاری، تغییرات عمیق رفتاری، فکری و اجتماعی نیز اتفاق می افتد، انتظارات اجتماعی و خانوادگی در این مرحله از زندگی تغییر می کند و همه چیز مهیای یک دوره پرتلاطم و بحرانی می گردد. در بیشتر فرهنگ ها، نقش هایی که افراد در بزرگسالی ایفا خواهند کرد در همین دوره نوجوانی به فرد آموخته می شود و از وی انتظار می رود که آن ها را به انجام برسند. بلوغ نیز عمدتا به عنوان دوره ای از تغییرات سریع فیزیولوژیکی در اوایل دوره نوجوانی شناخته می شود. اینکه واقعا چه چیزی باعث شکل گیری این سلسله تغییرات فیزیولوژیکی، رفتاری، فکری و اجتماعی می گردد هنوز به درستی شناخته شده نیست. البته میدانیم که مغز هماهنگ کننده تغییرات فیزیولوژیکی در دوره بلوغ است و هیپوتالاموس نقش بسیار مهمی را در این فرآیند برعهده دارد. به طور کلی وقتی فردی در سن ۸ تا ۱۲ سالگی قرار دارد، هیپوتالاموس از طریق ترشحات خود باعث می شود غده هیپوفیز میزان زیادی از هورمون هایی را که با نام «هورمون های محرک غده جنسی» می شناسیم در جریان خون آزاد کند. این هورمون ها نیز به نوبه خود، غدد جنسی را تحریک می کنند. علیرغم اینکه این هورمون های از نظر شیمایی در هر دو جنس یکسان هستند، بااین حال در مردان بیضه ها شروع به ترشح تستوسترون می کند و در زنان، تخمدان ها شروع به ترشح استروژن. هنگامیکه فرد به سنین بلوغ می رسد، میزان این ترشحات افزایش پیدا می کند. دخترها معمولا در سنین ۱۰ تا ۱۱ سالگی بلوغ را تجربه می کنند و پسرها اندکی دیرتر در سنین ۱۲ سالگی. البته این مساله ممکن است در جوامع مختلف، متفاوت باشد و یا حتی از فردی به فردی دیگر نیز تفاوت داشته باشد. آمارها نشان میدهد حدود ۱۵ درصد از دختران در برخی جوامع از سنین ۷ سالگی بلوغ را تجربه می کنند. مطالعات نشان میدهد دخترانی که اضافه وزن دارند، احتمالا زودتر از سایر دختران، بلوغ را تجربه می کنند.

علاوه بر تغییرات هورمونی در دختران و پسران، تغییرات فیزیولوژیکی بیرونی نیز در آن ها اتفاق می افتد. بزرگ شدن سینه ها، بم شدن صدا، در آمدن موها زهار، جوش های صورت، تغییرات ظاهری دیگر و… اتفاق می افتد که اصطلاحا به آن «ویژگی های جنسی ثانویه» گفته می شود. رشد موهای زهار در هر دو جنس و بزرگ شدن سینه ها در دختران، معمولا نخستین نشانه های تجربه بلوغ می باشد. به مرور هورمون های جنسی نیز افزایش پیدا می کنند. کمبود و کاستی در رشد هورمون ها معمولا با کوتاهی قد در فرد همراه است؛ شرایطی که می توان از طریق تزریق هورمون رشد در دوره نوجوانی آن را مرتفع ساخت. همراه با این تغییرات، اندام جنسی بیرونی نیز رشد می کنند؛ اندام تناسلی مردانه و بیضه ها بزرگ تر می شوند و لب های بیرونی اندام تناسلی زنانه نیز بزرگ تر می شود.

شاید تنها تفاوت مهم بین دختران و پسران در دوره بلوغ، مساله رشد باشد؛ زیرا استروژن نسبت به تستسترون تسهیل کننده بسیار بهتری برای تسریع فرآیند ترشح هورمون های رشد می باشد، به همین دلیل است که دختران نسبت به پسران زوتر به سن بلوغ می رسند و زودتر رشد می کنند.

تحت تاثیر همین هورمون های جنسی، اندام های درونی در هر دو جنس در طول دوره بلوغ، رشد بیشتری خواهند داشت. در دختران، دیواره مهبل، ضخیم تر می شود و رحم بزرگتر و عضلانی تر می شود. تغییرات pH مهبلی از حالت قلیایی به حالت اسیدی انجام می شود به گونه ای که در پاسخ به تغییر حالات هورمونی، ترشحات مهبلی نیز افزایش پیدا می کند. نهایتا اینکه دوره های قاعدگی آغاز می شود. دوره های اول قاعدگی نامنظم هستند و عمدتا بدون تخمک گذاری صورت می گیرند. برخی از دختران تا چندین سال این دوره های قاعدگی را به طور نامنظم سپری می کنند. در بیشتر دختران اولین دوره های قاعدگی از سنین ۱۲ الی ۱۳ سالگی شروع می شود؛ با این حال، این مساله یک قاعده کلی نیست و از در افراد مختلف، می تواند متفاوت باشد.

در پسران، در دروره بلوغ، غده پروستات و کیسه مَنی، به اندازه قابل توجهی بزرگ می شوند. با وجوداینکه پسران در دوره کودکی ممکن است ارگاسم را تجربه کنند، تا زمانیکه غده پروستات و کیسه مَنی تحت تاثیر افزایش سطح تستسترون، عملکرد اصلی خود را شروع نکنند، انزالی صورت نمی گیرد. به طور معمول اولین دوره انزال یکسال بعد از افزایش سطح هورمون و حدودا در سنین ۱۳ سالگی اتفاق می افتد؛ با این حل همانند چرخه قاعدگی در دختران، این دوره نیز ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. حدودا در سنین ۱۴ سالگی می توان اولین علائم حضور اسپرم را به هنگام انزال دید. و اولین دوره های قابلیت باروری در پسران و دختران را می توان بعد از طی اولین دوره های انزال در پسران و قاعدگی در دختران دید.البته همانطور که گفته شد به دلیل نامنظم بودن دوره های قاعدگی در دختران، برنامه های کنترل تولد قابل اطمینان نیستند. در برخی پسران، تولید اسپرم در اوایل بلوغ اتفاق می افتد و حتی در اولین انزال، اسپرم ها قابلیت بارور ساختن را نیز دارند.

تغییرات دیگری نیز از نظر فیزیولوژیکی در نوجوانان اتفاق می افتد؛ نظیر تغییر صدا که به دلیل رشد حنجره اتفاق می افتد. تغییرا صدا در پسران معمولا عمیق تر است، رشد موهای صورت، موهای شرمگاهی و موهای زیر بغل، جوش های صورت و آکنه (به دلیل شروع ترشحات غدد چربی) از دیگر تغییرات فیزیولوژیکی در این دوره ها می باشد.

به مثابه این تغییرات رفتارهای جنسی نیز در دوره نوجوانی متفاوت خواهند بود و افراد رفتارهای جنسی خاصی را نشان میدهند. نوجوانی دوره ابراز خود می باشد و رفتارهای جنسی به طور کلی افزایش قابل توجهی خواهند داشت. علیرغم اینکه رفتارهای جنسی در این دوره معنای بیشتری نسبت به دوره های قبل دارند؛ نتایج مطالعات در مورد نوع رفتارهای جنسی در این دوره متفاوت هستند؛ برخی مطالعات نشان داده اند که نوجوانان خود را درگیر هر نوع رفتار جنسی نمی کنند، برخی دیگر بیان می کنند رفتارهای جنسی نوجوانان در این دوره بیشتر محتوی تصویری دارد به این معنا که آنها خود را درگیر تماشای فیلم و عکس می کنند، برخی دیگر بیان می کنند رفتارهای نوجوانان بیشتر متمرکز بر خود است یعنی پرداختن به دستکاری خود و در نهایت مطالعات دیگر نشان میدهندبرخی نوجوانان در این سنین درگیر در روابط جنسی با جنس مخالف خود نیز می شوند. علیرغم تفاوت در مطالعات گوناگون همگی متفق القول هستند که رفتارهای جنسی این دوره معنی دارتر هستند ومی توانند ترکیبی باشند از تمام آنچه که مورد اشاره قرار گرفت.

علیرغم اینکه کودکان در همان سنین اولیه نقش های جنسی و انتظاران جنسی را فرا می گیرند، اما در دروه نوجوانی تفاوت در نقش های جنسی، نمود بیشتری پیدا می کند. استانداردها، انتظارات و محدودیت های نقش جنسی برای دختران و پسران متفاوت تر می شوند. اگر تا قبل از این دختران و پسران می توانستند با هم بازی کنند، در این دوره گروه ها متفاوت و تک قطبی می شوند و البته با سختگیری ها و قوانین دشوار ترخانوادها بدون اموزش مهارتهای جنسی دراین دوران که می تواند فشار زیادی را بر دختران و پسران وارد کند. این سختگیری ها همراه است باعضویت در گروه های همجنس که قوانین خاصی برای خود تعریف می کند، تا جاییکه همنوایی با این گروه ها، رفتارها و انتظارات آن ها، اهمیت بیشتری از عقاید فردی پیدا می کند؛ این قوانین تاثیر زیادی بر رفتار جنسی فرد خواهند داشت؛ برای مثال فرض کنید نوجوان پسری که درگیر در روابط عاطفی و جنسی با جنس مخالف خود نیست،رفتارهای پرخاشگرانه ندارد و… ممکن است در گروه دوستان خود، به عنوان بچه ننه، بی عرضه، هالو و… شناخته شود و از گروه طرد شود مگر اینکه رفتارهایی را نشان دهد که گروه می پذیرد، از طرف دیگر همین گروه ممکن است از طریق دادن پاداش های اجتماعی(نظیر دادن یک نقش مهم در گروه)، وی را تشویق به نشان دادن رفتارها و نگرش های کلیشه ای مردانه تر بکند؛ مثلا از وی بخواهند مستقل تر عمل کند و در برابر والدین خود پرخاشگر شود و به اصطلاح حق خود را بگیرد؛ این در حالی است که خود فرد ممکن است چنین عقاید و نظراتی نداشته باشد و حتی آن ها را قبول نداشته باشد؛ با این حال برای بسیاری، آنچه که دوستان می گویند اهمیت بیشتری از آنچه که خود فرد فکر میکند، پیدا خواهد کرد.

چنین مسائلی در مورد دختران نیز وجود دارد و البته متفاوت تر از آنچه خواهد بود که برای پسران اتفاق می افتد. بویژه اینکه در بسیاری جوامع محدودیت های اینچنینی برای دختران بیشتر از پسران است. مثلا پسران می توانند تا ۱۱ شب بیرون از منزل با دوستان خود باشند، اما برای دختران ممکن است اجازه شب بیرون ماندن داده نشود یا محدود به ساعت خاصی مثلا ۸ یا ۹ شب گردد.

واقعیت این است که در این دوره نوجوان با قوانین و استانداردهای مضاعف و دوگانه ای روبرو خواهد بود؛ قوانین والدین و قوانین گروه های دوستی که کاملا با هم دیگر فرق می کنند. فشارهایی که هر دو گروه به فرد وارد می اورند، وی را در وضعیت بحرانی قرار خواهد داد، نوع الگوها و رفتارهای جنسی که هر گروه از فرد انتظار دارد کاملا متفاوت هستند، برای مثال ممکن است پدر و مادر نخواهند فرزند خود با فردی از جنس مخالف دوست شود، در حالیکه گروه برای پذیرش فرد، دوستی وی با جنس مخالف را شرط ورود به گروه کند. از این گذشته تعارض در قوانین خانوادگی نسبت به دو جنس نیز در شکل دادن به رفتارهای جنسی موثر است؛ برای مثال ممکن است والدین دوستی پسر خود را با یک دختر بپذیرند، اما اجازه ندهند دخترشان با پسری دوست شود.

جدای از انتظارات و نقش های جنسی متفاوت در گروه های مختلف، دستکاری خود یکی از رفتارهای شایع در دوره نوجوانی می باشد. مطالعات نشان میدهد حتی در صورت داشتن روابط عاطفی با جنس مخالف، بیشتر نوجوانان درگیر در رابطه جنسی با جنس مخالف نمی شوند و عمدتا به دستکاری خود می پردازند. به طور کلی دستکاری خود به طرز قابل توجهی در بین پسران بیشتر از دختران است و این مساله در تمام گروه های سنی صدق می کند. دستکاری خود می تواند به عنوان یکی از مهمترین راه های ابراز جنسی خود در نوجوانی به شمار آید. دستکاری خود راهی است که همیشه در دسترس افراد می باشد و آن ها می توانند بدون تنش، به فعالیت جنسی بپردازند، از این رو در بین نوجوانان رواج بیشتری دارد.ولی عموما بعداز مبادرت احساس گناه دامنگیر فرد میشود.

در کنار دستکاری خود ، برخی از نوجوانان که درگیر روابط عاطفی با جنس مخالف خود هستند، ممکن است از رفتارهای جنسی دیگر برای ابراز جنسی خود بپزدارند و بدین شکل فعالیت جنسی داشته باشند، عمده این روش ها، روش هایی هستند که در ان رابطه جنسی بدون دخول صورت می گیرد؛ بوسیدن، در آغوش گرفتن، لمس کردن، تحریک دستی یا ……. از جمله این روش ها هستند. بسیاری از نوجوانان تصور میکنند چنین رفتارهایی به لحاظ بهداشتی، اجتماعی و حتی عاطفی، امن تر از آمیزش جنسی و دخول هستند. متاسفانه بسیاری از نوجوانان اطلاعی در مورد این مساله که این روابط جنسی نیز باعث انتقال بیماری های مقاربتی ازجمله ایدز می گردند، ندارند. با این حال ممکن است برخی از نوجوانان روابط جنسی را بدون از بین رفتن باکره گی تجربه کنند.

در کنار روابط جنسی غیرمقاربتی، برخی از نوجوانان نیز به طور کامل درگیر در روابط جنسی می شوند، برای برخی این مساله با برنامه و هدفمند پیش رود یعنی خود تصمیم به رابطه جنسی کامل دارند، اما برای برخی دیگر این مساله به طور اتفاقی و بدون برنامه از قبل پیش بینی شده، روی میدهد و ممکن است به دلیل عدم کنترل روی رفتارهای جنسی یا عدم آگاهی رخ دهد، این مساله زمانی حادتر می شود که در برخی موارد گزارش ها حاکی از بارداری دختران نوجوان بوده است.

در دسترس بودن محتوی و منابع جنسی در قالب فیلم، عکس، سایت های پورنو و… در تغییر محتوای فکری و رفتاری افراد در سنین مختلف نقش داشته است، فقدان آموزش و آگاهی مناسب، فقدان برخوردهای سازنده والدین و جامعه و فقدان برنامه ریزی های مناسب نیز باعث شده است بسیاری از نوجوانان بدون اگاهی و دانش کافی در رفتارهای جنسی درگیر شوند. همانطور که بیان شد، برای برخی این مسائل از روی برنامه های از قبل پیش بینی شده است، اما برای برخی دیگر از روی ناآگاهی اتفاق می افتد و برای عده ای دیگر نیز صرفا جنبه کنجکاوی جنسی، تجربه صمیمت و عاطفه جنسی و دستیابی به تجربه ای از بزرگ شدن.

همانطور که ملاحظه شد رفتارهای جنسی در دوره نوجوانی بسیار گسترده تر و متنوع تر هستند، این رفتارهای بسیار با معنا تر از رفتارهای جنسی اوایل کودکی هستند، رفتارهای جنسی در این دوره متاثر از تغییرات فیزیولوژیکی خاص، عضویت در گروه های خاص همسالان و تغییر الگوهای فکری و رفتاری و نقش ها و انتظارات اجتماعی هستند. رفتارهای جنسی در این دوره شباهت بسیار زیادی به رفتارهای جنسی در بزرگسالی دارند و در عین حال ویژگی های منحصر به فرد خود را دارند. تغییرات رفتاری جنسی در این دوره چون با تغییرات فکری نیز همراه است ممکن است برای برخی افراد بسیار بحرانی گردد که لازم است توجهات تخصصی خاصی به افراد در این دوره گردد. به هر حال روابط جنسی در این دوره روبه گسترش است و ماهیت آن نیز روز به روز متفاوت می شود به گونه ای که هرروز شاهد این هستیم که نوجوانان در گیر روابط جنسی کاملتری می شوند و این مساله به شدت تحت تاثیر مسائل فرهنگی، اجتماعی، ارزشی، تغییرات جوامع، تغییر نگرش ها و الگوهای فکری و رفتاری می باشد. باتوجه به گسترش ایدز توجه ویزه ای دراین گروه سنی می بایست مبذول گردد.