روماتیسم در واقع اصطلاحی است که توسط عامه مردم برای توصیف درد در اندام های حرکتی به کار برده می شود، اما پزشکان و متخصصین، از اصطلاحاتی تخصصی تری برای توصیف اندامی که درد می کند استفاده می کند و همین مساله باعث شده است که تقسیم بندی های خاصی برای آن به وجود آید؛ نظیر آرتریت روماتوئید (یا روماتیسم مفصلی)، تب روماتیسم (یا روماتیسم قلبی)، لوپوس(بروز التهاب در بافت های مختلف بدن)، اسپوندیلیت انکیلوزان (جوش خوردن مهره ها در ستون فقرات) و… . اما شایعترین آن ها همان روماتیسم مفصلی است و عمدتا اصطلاح روماتیسم نیز برای همین مورد کاربرد بیشتری پیدا کرده است. در این مبحث نیز اصطلاح روماتیسم در معنای کلی آن مورداستفاده قرار می گیرد.

واقعیت این است که زندگی با یک بیماری (از هر نوعی که باشد) بر زندگی جنسی فرد مبتلا تاثیر می گذارد، این مساله بویژه در مورد بیماری روماتیسم مصداق بیشتری نیز دارد، روماتیسم، یک بیماری مزمن است که هم درد زیادی با خود به همراه دارد و هم اینکه به طور بالقوه باعث ناتوانی فیزیکی در فرد مبتلا می گردد. درد، به تنهایی عامل مهمی برای کاهش فعالیت جنسی می باشد.

صمیمت، روابط عاطفی و روابط جنسی بخش مهمی از زندگی هر فردی را تشکیل میدهد، از طرفی داشتن رفتار جنسی به عنوان بخش مهمی از «انسانِ کامل بودن» نیز تعریف می شود که می تواند منجر به داشتن احساس و تصوری مناسب از خود، اعتماد به نفس، بهزیستی و افزایش کیفیت زندگی فرد گردد. وجود بیماریی نظیر روماتیسم با چالش های فیزیکی و روانشناختی که به همراه دارد می تواند مانعی مهم بر سر راه داشتن یک زندگی جنسی سالم و رضایتبخش گردد.

اما چگونه بیماری روماتیسم می تواند بر زندگی جنسی فرد مبتلا تاثیر بگذارد؟ همانطور که بیان شد، روماتیسم علائم فیزیکی و روانشناختی متعددی به همراه دارد؛ درد، سفت شدن عضلات، خستگی، محدودیت در تحرک و فعالیت، کاهش انرژی و به تبع شکل گیری مشکلات خلقی و بروز علائم افسردگی و… علائم اصلی این بیماری هستند که البته هر کدام ممکن است سطوح مختلفی داشته باشند، این علائم هر کدام به تنهایی و یا با مشارکت یکدیگر بر توانایی و میل فرد برای داشتن فعالیت جنسی تاثیر منفی می گذارند و باعث می شوند فرد نتواند روابط جنسی رضایت بخشی را تجربه کند. تاثیری که روماتیسم بر روی عملکرد فیزیکی و اجتماعی فرد میگذارد می تواند منجر به شکل گیری اضطراب و افسردگی، مشکلات ارتباطی و تغییراتی در نقش های خانوادگی و اجتماعی گردد. این مسائل می تواند باعث بوجود آمدن چالش هایی در روابط عاطفی و صمیمانه فرد گردند. در مطالعات متعددی که انجام شده است افراد مبتلا به روماتیسم، عمده ترین دلایلی را که باعث بروز مشکلاتی در روابط عاطفی و صمیمانه آن ها شده است به شرح زیر نام برده اند: وقفه در انجام فعالیت های روزانه و اجتماعی، فقدان توانایی برای داشتن روابط جنسی به دلیل درد، خستگی و کاهش انرژی، یکطرفه شدن روابط عاطفی و به هم خوردن تعادل رابطه، تغییرات هیجانی و خلقی ناشی از علائم بیماری، مسائل و مشکلات مالی به دلیل هزینه های درمان. بعلاوه مطالعات متعددی نشان داده اند که سطوح مختلف درد، ناتوانی فیزیکی و افسردگی ، علائمی هستند که بیش از سایر علائم بر رفتار و فعالیت جنسی فرد بیمار (صرفنظر از جنسیت وی) تاثیر داشته اند. هرچند که علائم ذکر شده تاثیرگذارترین علائم در بروز مشکلات جنسی در افراد مبتلا هستند، اما باید ذکر نمود روماتیسم و علائم آن عمدتا باعث بروز مشکلات زیر در رفتار و فعالیت جنسی افراد مبتلا میگردند: کاهش چشمگیر احساسِ داشتن جذابیت جنسی و در نیتجه کاهش عزت نفس جنسی، کاهش میل و رضایت جنسی، مشکل در برانگیختگی جنسی، کاهش جریان گردش خون و مشکلاتی برای نعوظ، افزایش حساسیت نسبت به لمس، کاهش حرکات جنسی، خشک شدن واژن و ناتوانی در رسیدن به ارگاسم یا کاهش تجربه ارگاسم.

نگاهی به آمارهایی که در مطالعات به دست آمده است می تواند به زوجین و یا افراد مبتلا کمک بکند تا درک بهتری از وضعیت خویش پیدا کنند و درک کنند که در تجربه مشکلات تنها نیستند:

• حدود ۶۳ درصد از افراد مبتلا به دلیل درد، مشکلاتی در رابطه جنسی دارند.
  
• حدودا ۵۰ درصد از افراد مبتلا، مشکلاتی در ارتباط با میل و رغبت جنسی دارند.
  
• حدود ۶۵ درصد از افراد مبتلا از کیفیت زندگی جنسی خود ناراضی هستند.
  
• حدود ۱۷ درصد از افراد مبتلا قادر به آمیزش جنسی حداقل به مدت یک ماه قبل از انجام مطالعات نبوده اند.
  
• حدودا ۴۶ درصد از افراد مبتلا عنوان داشته اند که به دلیل شرایطی که داشته اند، اصلا میلی به رابطه جنسی نداشته اند.
  

علائم بیماری، از جمله درد، خستگی، کاهش توانایی برای حرکت، اضطراب، خلق پایین، مشکل در روابط جنسی و… همگی باعث کاهش روابط بین فردی زوجین و احتمالا بروز مشکلات و تعارضات بین فردی می گردد، بنابراین باید تلاش کرد تا ضمن توجه به شرایط خاص فرد بیمار، روابط عاطفی و صمیمانه نیز در شکلی معقول و مناسب روال عادی خود را داشته باشد. همانطور که بیان شد بسته به شدت بیماری، فعالیت جنسی فرد مبتلا محدود خواهد شد و حتی برخی حرکات ساده در رابطه جنسی ممکن است باعث خستگی و ناراحتی وی گردد، بنابراین لازم است زوجین در قدم اول در مورد نوع روابط خود، فراوانی آن و شدت آن ها با هم به توافق برسند و چهارچوبی مناسب از انتظارات و خواسته های خود تعیین کنند، لازم است زوجین با توجه به شدت علائم بیماری و با مشورت پزشک خود، شدت خاصی از رفتارهای جنسی را تعیین کنند و سعی کنند این رفتارها را سطح بندی کنند؛ برای مثال زوجین باید بدانند داشتن رابطه جنسی الزامابه معنای انجام حرکاتی برای رسیدن به ارگاسم نیست، بلکه می تواند دامنه متنوعی از رفتارهای مختلف جنسی نظیر بوسیدن، نوازش کردن، در آغوش گرفتن و… را شامل شود، برخی از این رفتارها می تواند برای فرد با حداقل درد و ناراحتی همراه باشد، بنابراین لازم است این رفتارها شناسایی شوند. زوجین باید تلاش کنند رویکردهایی را در روابط جنسی خود اتخاذ کنند که شامل حرکات ملایم تری باشد، با فواصل زمانی همراه باشد تا فرد بیمار در صورت نیاز بتواند استراحت کوتاهی داشته باشد و یا کمترین فشار را تحمل کند. بنابراین لازم است زوجین روش های جدیدی را بدین منظور اتخاذ کنند و به منظور غلبه بر مشکلات و موانع باید به یکدیگر بگویند که چه چیزی برای آن ها لذت بخش است و چه چیزی ممکن است باعث ناراحتی درآن ها گردد.

هرچند که روماتیسم به ندرت بر اندام های جنسی تاثیر می گذارد، اما تاثیرات فیزیکی ناشی از بیماری بر سایر ارگان های بدن ممکن است باعث شود فرد تصویر بدنی ضعیفی از خود ارائه دهد، در نتیجه عزت نفس جنسی و تصویر بدنی وی ضعیف شده و دیگر خود را از نظر جنسی جذاب نداند. ترس از درد و آسیب فیزیکی باعث ایجاد اضطراب در وی شده و باعث می شود فرد نتواند آرامش لازم را حین فعالیت جنسی داشته باشد، عمدتا مضطرب باشد و نتواند از رابطه جنسی لذت ببرد، بنابراین لازم است که برای رفع و کاهش علائم استرس و اضطراب، فرد تحت درمان قراربگیرد. لازم است با پزشک خود مشورت نمایید. لازم است زوجین در این ارتباط حمایت عاطفی بالایی از همدیگر داشته باشند و به همدیگر اعتماد لازم را بدهند، بهترین پیشنهاد این است که در مورد زوجین صادقانه در مورد نگرانی ها، مسائل عاطفی و مشکلات خود با یکدیگر صحبت کنند. ترس ها و نگرانی های خود را بیان کنند، البته به هیچ وجه همدیگر را سرزنش نکنند، صحبت کردن درباره مشکلات و نگرانی ها باعث می شود بتوانید به طرف مقابل این فرصت را بدهید که نقش حمایتی خود را خوب ایفا کند. البته زوجین باید دقت داشته باشند که نگرانی ها، ترس ها و مشکلات ان ها به دلیل بیماری یکی از آن ها است نه به خاطر نوع رفتار های آن ها، در نتیجه لازم است در مورد صحبت های یکدیگر قضاوت نداشته باشید وصرفا سعی کنید شنونده و حمایتگر خوبی باشید و برای رفع آن ها به دنبال راه حل، در چنین شرایطی مشورت با پزشک و یا متخصین سلامت روان می تواندبسیار کمک کننده باشد.

سوال مهمی که ممکن است برای بسیاری از بیماران مبتلا پیش آید این است که آیا داروهایی که مصرف می کنند میتواند منجر به بروز مشکلات جنسی برای ان ها گردد یا خیر؟ واقعیت این است که تاکنون هیچ شواهد محکمی دال براینکه داروهای مصرفی می تواند بر عملکرد جنسی تاثیر منفی داشته باشد، پیدا نشده است. البته در پاره ای موارد افرادی که داروهای نظیر متوتروکسات، سولفاسالازین و هیدروکی کلوروکین مصرف می کنند، مشکلاتی در ارتباط با نعوظ گزارش داد ه اند. سایر داروها ممکن است روی میل جنسی تاثیر داشته باشند نظیر: دیکلوفناک، میزوپروستول و ناپروکسن.

بهزیستی هیجانی و حمایت اجتماعی و عاطفی نقش مهمی در بهبود زندگی جنسی افراد مبتلا به روماتیسم ایفا می کنند. بنابراین باید زوجین بتوانند برنامه ریزی مناسبی برای افزایش بهزیستی و حمایت عاطفی خود داشته باشند، بدین منظور لازم است زوجین رویکردهایی را برای داشتن روابط عاطفی و صمیمانه اتخاذ کنند که حداکثر حمایت عاطفی را از یکدیگر داشته و به افزایش کیفیت زندگی جنسی و عاطفی خود کمک کنند؛ همانطور که بیان شد بهترین مسیر در ابتدا گفنگو درباره مسائل و مشکلات، انتظارات و خواسته ها است و سپس داشتن برنامه زمانی مناسب برای فعالیت جنسی. با توجه به اینکه افراد مبتلا به روماتیسم مشکلات فیزیکی و درد زیادی را تحمل می کنند، داشتن روابط جنسی باید زمانی باشد که فرد حداقل درد را داشته باشد و برای افزایش حمایت عاطفی از وی می توان درد را سطح بندی نمود بدین معنا که طبق توافق زوجین رابطه جنسی را ابتدا در شرایطی اغاز نمود که فرد حداقل درد را دارد و البته در مدت زمان اندک، سپس رابطه جنسی را از نظر زمانی طولانی تر نمود و یا فرصتی برای فرد فراهم نمود که بتواند حین فعالیت جنسی، استراحت کوتاهی نیز داشته باشد. برای بهتر شدن رابطه جنسی انجام برخی امور می تواند کمک کننده باشد: قبل از فعالیت جنسی چرت کوتاهی بزنید، استفاده از حمام آب گرم یا استفاده از ماساژور برای کاهش سفتی عضلات و در صورت امکان استفاده از سونا، تنظیم زمان استفاده از داروها به منظور افزایش حداکثر آرامش در زمان رابطه جنسی، استفاده از ماساژ و تکنیک های آرام سازی پیش از فعالیت جنسی و در مرحله پیش نوازش، استفاده از بالش های طبی، حرکات آهسته به منظور حفظ انرژی.

خانم هایی که مبتلا به روماتیسم هستند ممکن است دچار خشکی واژن شوند و در نتیجه رابطه جنسی برای آن ها دردناک باشد، استفاده از ژل های کمک امیزشی در این ارتباط می تواند کمک کننده باشد. در نهایت باید بیان داشت شرایطی که فرد در آن قرار می گیرد علیرغم تمام وجود اشتراک، در نوع خود منحصر به فرد است و آنچه که گفته می شود ممکن است برای شرایط هر فردی کارایی نداشته باشد، بنابراین بهترین راه مشورت با روانپزشک و متخصصین سلامت جنسی می باشد اما رعایت نکات زیر در هر شرایطی می تواند سازنده و کمک کننده باشد:

• گفتگوی صادقانه زوجین درباره احساسات، امیال و خواسته ها، چالش ها و نیازهای جنسی.
  
• تعریف مجدد روابط جنسی با توجه به شیوه های جدید، تکنیک های متفاوت، حالت های جدید و مناسب و وسایل کمک امیزشی.
  
• موکول نمودن روابط جنسی به زمان هایی که فرد در بهترین حالت ارامش است. در صورت مصرف داروها حداقل ۳۰ دقیقه قبل از رابطه جنسی
  
• استفاده از حمام آب گرم،سونا و یا ماساژور و تکنیک هایی نظیر آرام سازی
  
• نهایتا اینکه به یاد داشته باشید،نگرش ها شما مهمترین چیز هستند. ذهنیت شما، طرز فکر و نگرش های شما و طریقه استفاده ازآن ها مهمترین عنصر در یک رابطه جنسی هستند.