دکتر غلامحسین قائدی ، عضو هیات علمی دانشگاه شاهد، دانشیار. روانپزشک

 

مقدمه، تعریف بدکارکردی نعوظ و شیوع

بدکارکردی نعوظ طبق تعریف DSM-IV عبارت است از ناتوانی مداوم یا عود کننده در به دست آوردن یا نگهداری نعوظ کافی برای داشتن فعالیت جنسی که باعث ایجاد استرس شدید و یا مشکلات بین فردی شده باشد(انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۰۰).

تحقیقاتی که بعد از ۲ دهه انجام شدند تعریف دقیق تری از بدکارکردی نعوظ ارائه داده اند؛ بدکارکردی نعوظ به عنوان اختلالی در برانگیختگی تعریف شده است که شامل ناتوانی مداوم یا عودکننده در به دست اوردن یا نگهداری نعوظ کافی برای داشتن فعالیت جنسی می باشد و چنین شرایطی حداقل ۳ ماه باید به طول بینجامد تا بتوان آن را به عنوان تشخیص درنظر گرفت (رولند و اینکروچی، ۲۰۰۸؛ لویس و همکاران، ۲۰۰۴، ۲۰۰۴؛ و لویس، هاتجریستو، لومان و مک کینلی، ۲۰۰۰).

بدکارکردی نعوظ بیشتر در مردانی دیده می‌شود که پا به سن می‌گذارند اما بخشی از پیری و سالمندی نیست. در سن ۴۰ سالگی حدود ۱تا ۹ درصد از مردان این حالت را تجربه می‌کنند. در سن ۶۵ سالگی این عدد به ۷۵ درصد نیز برسد (رولند  و اینکروچی، ۲۰۰۸؛لویس و همکاران، ۲۰۰۴)

بدکارکردی نعوظ می تواند به دو شکل ظاهر گردد، موقعیتی و پایدار ؛ در حالت موقعیتی، نعوظ در برخی شرایط وجود دارد (برای مثال نعوظ صبگاهی یا به هنگام خودارضایی) و در برخی شرایط فرد با فقدان نعوظ یا نبود نعوظ کافی (برای مثال در رابطه جنسی با همسر) مواجه می شود و در نوع پایدار، فرد ممکن است تقریبا در تمام شرایط با فقدان نعوظ یا نبود نعوظ کافی مواجه باشد.

بدکارکردی نعوظ به دلایل مختلفی ممکن است اتفاق بیفتد؛ عوامل فیزیولوژیکی، عوامل روانپزشکی و عوامل محیطی، عواملی هستند که در ایجاد یا تداوم آن نقش دارند.

عوامل روانپزشکی موثر بر بدکارکردی نعوظ

به طور کلی عوامل روانپزشکی موثر بر بدکارکردی نعوظ و سایر مشکلات جنسی به دونوع مثبت و منفی تقسیم می شوند.

نگرش مثبت نسبت به فعالیت جنسی، خلق و خوی مناسب برای داشتن رابطه جنسی، عزت نفس بالا و احساس مثبت نسبت به خود (نظیر دوست داشتن بدن خویش) و نسبت به شریک جنسی از جمله عوامل روانپزشکی موثر هستند. عدم اطمینان به خود و  فقدان احساس آرامش در رابطه با فعالیت جنسی، می تواند به صمیمیت جنسی آسیب بزند. در کنار این مسائل تمرکز اصلی باید بر لذت بردن از فعالیت جنسی و داشتن تفکرات لذت بخشی جنسی باشد نه بر عملکرد جنسی (برای مثال تمرکز بر توانایی حفظ نعوظ). داشتن تفکرات جنسی آشفته یا تفکرات غیرجنسی (نظیر نگرانی های شغلی و مادی) حین فعالیت جنسی، می تواند فرد را از تجربه لذت جنسی دور کند. شرایط فیزیکی( نظیر وجود سر و صدای زیاد محیطی)، زمان رابطه جنسی (برای مثال ساعات خاص در روز یا شب) و میزان احساس امنیت از داشتن حریم خصوصی (برای مثال حضور مهمان یا اقوام در منزل)، همگی ممکن است مانع از برانگیختگی جنسی مناسب شوند.

عوامل روانپزشکی نظیر افسردگی، می توانند فعالیت جنسی  را با مشکل مواجه سازند. افسردگی می تواند باعث کاهش یا از بین رفتن میل جنسی شود، بعلاوه افسردگی ممکن است باعث شود، دستیابی به برانگیختگی جنسی با مشکل مواجه گردد. افسردگی، همچنین از طریق تاثیرات جسمانی که به دنبال دارد، می تواند واکنش های جنسی بدن را با مشکل مواجه سازد. اختلال استرس پس از ضربه(PTSD) ، نیز ممکن است میل و برانگیختگی جنسی را تحت تاثیر قرار دهد. گوش بزنگی و هوشیاری زیاد یا به عبارتی بیش از حد مراقب، محتاط و هوشیار بودن نیز باعث می شود فرد بجای تمرکز بر لذت جنسی، بر عملکرد جنسی خود متمرکز شده و درگیر چرخه معیوب اضطراب عملکرد گردد.

بدکارکردی نعوظ با اضطراب، عزت نفس پایین، رضایت فیزیکی و هیجانی پایین در مرد و شریک جنسی اش ارتباط دارد. بنابراین عملکرد نعوظ، می تواند پیش بینی کننده خوبی برای عملکردِ جنسی مرد و سطح رضایتش از زندگی جنسی باشد.

یکی از تبیین های قوی روانپزشکی در مورد اختلال نعوظ، نظریه شناختی است که توسط مسترز و جانسون ارائه شده است. این تبیین بر اضطراب عملکرد ونقش تماشاچی تاکید دارد. وقتی در مردی تجربه نعوظ آغاز میشود او از شکست در نعوظ می ترسد. این افراد از انگیختگی و رسیدن به اوج لذت جنسی بسیار می ترسند و این نگرانی مانع فعالیت جنسی می شود: “اگر نتوانم به نعوظ دست یابم؟ از شرمساری می میرم! باید  به اوج لذت جنسی برسم وگرنه او فکر می کند که من آدم بی روح و سرد مزاجی هستم.” این افکار نگران کننده بقدری مزاحم و مایه حواس پرتی هستند که افراد نمی توانند بر لذت ناشی از تحریک جنسی متمرکز شوند و آنطور که می خواهند برانگیخته شوند و یا آنطور که نیاز است به اوج لذت جنسی برسند. بعلاوه بسیاری ازاین افرا فقط تماشاچی هستند. در طی آمیزش آنچنان با اضطراب واکنش نشان می دهند و عمل می کنند که انگار تماشاچی هستند. تماشاگری، انسان را از لذت جنسی باز می دارد و مانع عمل جنسی می‌شود. متاسفانه افرادی که در عمل جنسی با مشکلاتی روبرو هستند، تنها بر دغدغه های کنشی خود می افزایند. زمانی که آنها در پی درمان بدکارکردی جنسی خود برمی‌آیند، احتمال دارد بقدری نگران عمل جنسی خود باشند که از تمام فعالیت های جنسی پرهیز کنند. همچنین اضطراب عملکردی باعث می شودبرخی از مردان خیلی سریع به اوج لذت جنسی برسند.

بنابراین با توجه به آنچه بیان شد، وجود اختلالات روانی نظیر افسردگی، اضطراب، مشکلات روانپزشکی دیگر نظیر عزت نفس پایین، فقدان تصویر بدنی مناسب و افکار و نگرش های منفی می تواند در ایجاد و یا تداومِ بدکارکردی نعوظ موثر باشند

فرآیندهای تشخیصی بدکارکردی نعوظ و مشکلات روانپزشکی همراه

در بررسی مشکلات جنسی و از آن جمله بدکارکردی نعوظ مجموعه ای از ارزیابی های پزشکی و روانپزشکی مورد نیاز می باشد. صرفنظر از ارزیابی های خاص پزشکی، ارزیابی های روانپزشکی شامل انجام مصاحبه تخصصی و استفاده از پرسشنامه های استانداردی است که در این زمینه وجود دارد. بعلاوه برای بررسی مشکلا روانپزشکی احتمالی، لازم است ارزیابی های مرتبط با سلامت روان نیز انجام گیرند.

در ذیل نمونه ای از ابزارهای مرتبط معرفی می گردند:

• شاخص عملکرد نعوظ ^۱IIEF (روزن ،۱۹۹۷)

‌ این آزمون در واقع برای بررسی عملکرد نعوظ طراحی گردیده، ‌اما به دلیل جامعیت در ارزیابی سایر بدکارکردی‌ها نیز استفاده می‌گردد. در این ابزار انزال از طریق چند آیتم که در واقع عملکرد ارگاسم را بررسی می‌کنند، مورد ارزیابی قرارمی‌گیرد. از ویژگی های این ابزار اختصار، برخورداری از پایایی و روایی است. ۱۵ سوال داشته و ۵ بعد از قبیل عملکرد نعوظی، ارگاسم، میل جنسی، رضایت از مقاربت‌ جنسی و رضایت جنسی کلی را می‌سنجد. این پرسشنامه توسط  FDA برای انجام آزمایشات بالینی به عنوان جایگزینی در شرایطی که ابزارهای طاقت فرسا و مداخله‌گر برای اندازه‌گیری سفتی الت مردانه لازم است، مورد تایید قرار‌گرفته‌است. همچنین روزن و همکاران(۱۹۹۷) نشان دادند که در بررسی اختلال عملکرد جنسی مردان، پرسشنامه بین المللی عملکرد نعوظی یک ابزار با حساسیت و ویژگی مناسب است روایی این پرسشنامه در زبان های مختلف تأیید شده و پراستفاده ترین درنوع خود است.

• آزمون بررسی سلامت جنسی مردان MSHQ(روزن و همکاران، ۲۰۰۴)

این آزمون به منظور بررسی سلامت جنسی مردان طراحی شده است و شامل ۲۵ سوال بوده که مولفه های زیر را مورد بررسی قرار میدهد: عملکرد نعوظ، انزال، میل جنسی و رضایتمندی جنسی. میزان الفای به دست آمده برای این آزمون ۹۱/۰ به دست آمده است و اعتبار این آزمون در پیش آزمون- پس آزمون (به ترتیب ۸۶/۰ و ۸۷/۰) به دست امده است.

آزمون هایی نظیر SCL90، MMPI و MCMI برای بررسی سلامت روان و مشکلات روانپزشکی مورد استفاده قرار میگیرند. بعلاوه آزمون های دیگری برای بررسی روابط بین فردی (نظیر SRS و RDQ)، مشکلات شناختی (نظیر CEQM) و سازگاری و روابط زناشویی (MAQ) مورد استفاده قرارمیگیرند.

درمان بدکارکردی نعوظ

 علاوه بر درمان های پزشکیِ رایج، درمان های روانپزشکی به عنوان رویکردهایی با حداقل تاثیرات جانبی، برای رفع مشکلات مرتبط با نعوظ مورد استفاده قرار میگیرند. البته استفاده از رویکردهای روانپزشکی بستگی زیادی به تشخیص ها و ارزیابی های اولیه دارد. وجود مشکلات روانپزشکی نظیر اضطراب و افسردگی ممکن است باعث استفاده از درمان های دارویی گردد، وجود مشکلات ارتباطی و تعارضات زناشویی ممکن است باعث استفاده از رویکردهایی نظیر زوج درمانی گردد، وجود مشکلات شناختی نیز می تواند باعث استفاده از درمان های شناختی و رفتاری گردد. بعلاوه آموزش مهارتهای ارتباطی و جنسی نیز می تواند در دستور کار درمانگران قرار گیرد. بنابراین با توجه به ارزیابی های اولیه و مشخص شدن علل احتمالی، رویکردهای درمانی نیز متفاوت خواهند. اما قدر مسلم اینکه استفاده از رویکردهای روانپزشکی، می تواند روشی مطئمن و موثر باشد، مگر اینکه بدکارکردی نعوظ صرفا به دلیل مشکلات پزشکی بوجود امده باشد. هر چند که عمدتا رویکردهای درمانی برای بدکارکردی نعوظ رویکردهای ترکیبی خواهند بود تا بتوان بهترین کمک ممکن را به مراجع ارائه داد.

رویکرد روانپزشکی عمده برای درمان بدکارکردی جنسی شامل انجام مداخلات زیر می باشد:

• حساسیت زدایی منظم
• تمرکز حساس
• درمان بین فردی
• تکالیف رفتاری
• مداخلات روانپویشی
• آموزش جنسی
• آموزش مهارتهای ارتباطی و جنسی   (آلتوف و همکاران، ۲۰۰۶)

سوال ارزیابی از  شرکت کنندگان در کارگاه

در مراجعی با بدکارکردی نعوظ روانزاد (Psychogenic)، عامل اصلی شکل گیری بدکارکردی نعوظ (طبق تصویر) زیر کدام مورد است؟

الف) عزت نفس 

ب) احساس ناکارامدی

ج) اضطراب

د) طرحواره های شناختی بدکارکرد

 

 

منبع:

Reproduced from Carson C,Holmes S,Kirby R. Fast Facts-Erectile Dysfunction. Oxford: Health Press Limited; 2002 : 33